حسینعلی نیری کیست؟ | درگذشت قاضی خبرساز تابستان ۶۷ و حاکم شرع اوین

رویداد۲۴ | روح انگیز درّی: حسینعلی نیری از چهره‌های خبرساز دستگاه قضایی در دهه ۶۰ روز چهاردهم فروردین دار فانی را وداع گفت. خبرگزاری قوه قضاییه این خبر را اعلام کرده و غلامحسین محسنی اژه‌ای، رییس دستگاه قضا نیز در پیامی به مناسبت درگذشت او تاکید کرده است که «مرحوم نیری مدت قابل‌توجهی را در بستر بیماری و کسالت گذراند».

حسینعلی نیری کیست؟

نیری متولد سال ۱۳۳۵ در یکی از شهرستان‌های استان گیلان بود و در نوجوانی به حوزه علمیه قم رفت و شاگرد محمدی گیلانی شد و در همان سال‌های نخست انقلاب به عنوان یکی از چهره‌های نزدیک به آیت الله خمینی شناخته شد. در دهه ۶۰ نیری و محمد گیلانی و اسدالله لاجوردی ارتباط نزدیکی در اداره امور با یکدیگر داشتند.

در سال ۱۳۶۲ و سن ۲۶ سالگی به عنوان حاکم شرع در زندان اوین که عموما در آن سال‌ها مخصوص زندانیان سیاسی بود منصوب شد و در سال ۱۳۶۷ با حکم ویژه و مستقیم آیت الله خمینی برای رسیدگی به مشکلات قضایی در برخی استان‌ها از جمله لرستان، کرمانشاه و سمنان به صورت مستقل از ساختار قوه قضائیه، مامور شد.

بیشتر بخوانید: محمد مقیسه کیست؟|قاضی جنجالی پرونده‌های سیاسی و امنیتی که صبح امروز ترور شد

در زمستان ١٣۶۷ آیت الله خمینی، نیری به همراه ابراهیم رئیسی را مسئول رسیدگی به پرونده‌های راکد در شورای عالی قضایی کرد. او مدتی هم به ریاست دادگاه عالی انتظامی قضات گمارده شد و مدتی هم عضو هیئت امنای ستاد اجرایی فرمان امام بود.

بعد از درگذشت امام، نیری از سوی محمد یزدی به سمت معاون دیوان عالی کشور منصوب شد و بیش از دو دهه در این منصب حضور داشت. در سال ۱۴۰۱ نیز نیری به عنوان مشاور عالی رییس قوه قضاییه فعالیت می‌کرد.

نیری و اعدام‌های تابستان ۱۳۶۷

حسینعلی نیری از چهره‌های اصلی در رسیدگی به پرونده زندانیانی بود که در تابستان سال ۱۳۶۷ به اتهام باقی بودن بر سر مواضع خود بعد از عملیات مرصاد، محاکمه شدند.

در تیرماه سال ۱۴۰۱ نیری در گفت و گویی با پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی به مناسبت هشتمین سالگرد درگذشت محمدی گیلانی درباره تابستان سال ۱۶۷ گفته است: «آن برهه شرایط ویژه‌ای بود. وضع مملکت بحرانی بود. یعنی اگر قاطعیت امام نبود شاید ما اصلا این امنیت را نداشتیم. شاید اصلا وضعیت طور دیگری بود. شاید اصلا نظام نمی‌ماند. روزی ۵۰ - ۶۰ تا ترور در تهران و شهر‌های دیگر اتفاق می‌افتاد. در این شرایط بحرانی باید چه کرد؟ باید حکم قاطعی داد. آن که دادگاه را اداره می‌کند و مسائل در دستش است باید مسئله را جمع کند. در این شرایط که نمی‌شود با «قربانت بروم و فدایت بشوم» کشور را اداره کرد!»

نیری و ماجرای اعدام پسران محمدی گیلانی

نیری در سال ۱۳۹۱ در نامه‌ای به روزنامه جمهوری اسلامی درباره مطلبی مبنی بر این که «آیت الله محمدی گیلانی برای دو پسر خود که عضو سازمان مجاهدین شده بودند حکم اعدام داده بود» واکنش نشان داد و این مطلب را کذب خواند.

او مجددا در سال ۱۴۰۱ در گفت‌و‌گو با پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی در اینباره تاکید می‌کند: «فرزندان آیت‌الله گیلانی دوتایشان در زمین منافقین فعالیت می‌کردند. خب اینها در آن درگیری‌ها کشته شده بودند. شایعه شده بود که ایشان حکم اعدام بچه‌هایش را داده. این دروغ بود. بچه‌های ایشان کارشان به زندان نکشید و در درگیری کشته شدند. منتها شایعه کرده بودند که ایشان حکم اعدام داده است. در تاریخ نداریم که پدری حکم اعدام بچه‌اش را بدهد. عده‌ای می‌خواستند از این موضوع سوءاستفاده کنند و بگویند ایشان اینقدر آدم قسی‌القلبی است که حکم اعدام بچه‌هایش را داده، از آن طرف عده‌ای می‌گفتند چه آدم اخلاقمداری است که اینطور کرده. بعضی‌ها می‌گفتند ایشان چقدر انقلابی است که حتی حکم اعدام بچه‌هایش را هم داده است. در حالی که این مطلب دروغ بود. بچه‌های ایشان دستگیر نشدند که محاکمه و اعدام شوند».

ترور مقیسه و رازینی و شایعه در مورد نیری

با درگذشت حسینعلی نیری، بازار شایعات دربارۀ دلیل این اتفاق و ربط دادن به ترور‌های ۷۵ روز قبل در کاخ دادگستری گرم شده و این در حالی است که خبرگزاری رسمی قوه قضاییه (میزان) همان روز تصریح کرده بود: «ایشان اصلا در آنجا حضور نداشته تا مجروح شده باشد». 

در اطلاعیه مرکز رسانه قوه قضاییه همچنین در اینباره آمده بود: «در برخی کانال‌های خبری، شایعه شده که حجت‌الاسلام والمسلمین حسین‌علی نیری نیز در حمله تروریستی زخمی شده است. این ادعا از اساس کذب است، زیرا اساساً در محل وقوع حادثه تروریستی امروز - ۲۹ دی ۱۴۰۳- حضور نداشته است.»